پالایشگاه های نفتی اماکنی هستند که در آن ها از نفت خام محصولات و فرآورده های قابل استفاده را تولید می کنند. نفت خام ماده ای است که پیش از پالایش و فرآوری ارزش چندانی ندارد و در صورتی ارزشمند خواهد بود که بتوان از آن مواد و ترکیبات قابل استفاده در دنیای صنعتی امروز را استخراج و تولید کرد.
ظهور پالایشگاه های نفتی وتوسعه ی آن ها موجب شد تا استخراج نفت اهمیتی روز افزون پیدا کند. با استخراج نفت و پالایش آن مواد و ترکیباتی به دست می آیند که می توان از آن ها برای رفع نیازهای زندگی روزمره بهره گیری کرد.
پالایشگاه های نفتی
پالایشگاه های نفتی ، زیر مجموعه ای از تأسیسات صنعتی هستند که در آن از نفت مواد مفید و قابل استفاده را تولید می کنند.
به عبارت دیگر پالایشگاه های نفتی سایت های صنعتی هستند که متشکل از خطوط لوله برای انتقال مواد پالایش شده ، برج و ساختمان های کنترلی و همچنین ماشین آلاتی برای پالایش و مفیدسازی نفت به علاوه ی واحدهای پردازشی از جمله دیگ بخار و واحد تقطیر هستند.
ساختارهای دیگری مانند تأسیسات ذخیره سازی در پالایشگاه های نفتی وجود دارد که محصولات به دست آمده از پالایش نفت را درون این تأسیسات ذخیره می کنند.
رایج ترین فرآورده های نفتی که در پالایشگاه های نفتی تولید می شوند شامل بنزین ، دیزل ، نفت سفید و غیره هستند.
پالایشگاه های نفتی تأسیسات پیچیده ای دارند که در اراضی گسترده ای ساخته شده و پس از بهره برداری در 24 ساعت شبانه روز و 365 روز سال فعال بوده و به حالت خواب نمی روند.
حتی در صورتی که بخواهند بخشی از پالایشگاه را گسترش دهند و یا اینکه نقایص فنی و آسیب های پیش آمده را برطرف و تعمیر کنند هیچ گوشه ای از پالایشگاه های نفتی را از بهره برداری خارج نمی کنند. بلکه با استفاده از انواع کارهای گرم مثل هات تپ پالایشگاه را توسعه داده و یا نقایص پیش رو را برطرف می کنند. از ویژگی ها و مزیت های عملیات هات تپ در امور توسعه و تعمیرات پالایشگاهی این است که بدون خارج کردن خطوط لوله یا تانکرهای ذخیره سازی از سرویس دهی می توان عملیات مورد نظر را روی آن ها انجام داد.
پالایشگاه های نفتی به انواع گوناگونی تقسیم می شوند. هر کدام از این پالایشگاه ها به تولید فرآورده های خاصی می پردازند و بازار صنعتی خود را بر پایه ی این تولیدات تنظیم می کنند.
در مناطقی که مقررات پالایشی کم تری دارند ساخت و بهره برداری از پالایشگاه های نفتی روباز به صرفه تر و بهتر خواهد بود. در این پالایشگاه های نفتی مواد پتروشیمی و هم چنین سوخت ها صنعتی ساخته می شوند.
پالایشگاه های دیگری وجود دارند که درون تأسیسات خود واحد پردازش ندارند. این نوع پالایشگاه ها تقطیر اساسی نفت خام را انجام می دهند و فروش محصولات خود را با اتکا به بازار داخلی انجام می دهند.
اما پالایشگاه هایی که برای فرآوری و پالایش نفت در صدر قرار دارند دارای امکانات اصلی اساسی مانند مخازن ، واحدهای تقطیر ، نیروگاه های بازیابی هیدروکربن های گازی و سبک و سایز سیستم های ضروری هستند.
در حالت کلی فرآیندهای مورد استفاده در صنایع پالایشگاهی به چهار دسته عمومی تقسیم می شوند:
- فرآیندهای جداسازی (Separation Processes)
- فرآیندهای تبدیلی/شکست مولکولی (Conversion Processes)
- فرآیندهای کاهش گوگرد (Desulfurization Processes)
- فرآیندهای ارتقاء کیفیت و خواص محصولات (Finishing Processes)
- فرایندهای جداسازی شامل فرایندهای جداسازی آب و نمک و کلیه ی فرایندهای تقطیر اتمسفریک و تقطیر در خلاء می باشد.
- فرایندهای تبدیلی نیز، همانطور که از اسمش مشخص است ، به منظور تبدیل هیدروکربن های سنگین به سبک تر مورد استفاده قرار می گیرند.
- یکی از مهمترین واحدهای فرایندی در هر پالایشگاهی، واحدهای کاهش میزان گوگرد می باشد که تمامی آنها نیز تحت کاتالیست می باشند. این واحدها جهت حذف گوگرد و فلزات سنگین و سایر ترکیبات آلاینده از برش های مختلف تولیدی به کار می روند. از مهمترین واحدهای حذف گوگرد می توان به فرایندهای تصفیه ی هیدروژنی برش های نفتا ، نفت سفید و نفت گاز اشاره نمود. بسیاری از پالایشگاه های نفتی به تصفیه هیدروژن می پردازند. هیدروژن یکی از فراوان ترین عناصر در کره ی زمین است اما به صورت آزاد در دسترس نبوده و بیشتر در ترکیب با نفت ، زغال سنگ و گاز طبیعی یافت می شود. بنابراین هیدروژن لازم برای مصارف صنعتی را در این پالایشگاه ها از هیدروکربن های نفت جدا می کنند.
- فرایندهای ارتقاء کیفیت نیز شامل واحدهای تبدیل کاتالیست ، ایزومریزاسیون و آلکیلاسیون هستند.