گسکت ها قطعاتی هستند که به منظور آب بندی و پیشگیری از نشتی در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. گسکت یا آب بند وسیله ای است که دو سیستم یا قطعه را بدون بروز هر گونه نشتی در کنار یکدیگر نگه می دارد. گسکت ها در انشعاب گیری گرم کاربرد فراوان دارند و می توان گفت مابین بیشتر قطعات و اتصالات قرار می گیرند تا مانع از بروز هر گونه نشتی و تخریب در برابر فشار شوند.
گسکت چیست؟
گسکت به معنی درز بند یا لایی می باشد. در اصطلاح فنی ، گسکت قطعه ای مکانیکی است که برای پر کردن فضای خالی بین اتصالات که عموما فلنج ها هستند به کار می رود. پر کردن فضای خالی بین قطعات یا فلنج ها موجب می شود تا فشار سیالات یا بخارها نتواند راه نفوذ و نشت به بیرون داشته باشد.
گسکت ها از برش موادی که به شکل ورق هستند تولید می شوند و شامل انواع مختلفی هستند. گسکت ها را بر اساس فلزی یا غیر فلزی بودن به اقسام زیر طبقه بندی می کنند:
- گسکت های فلزی
- گسکت های نیمه فلزی
- و گسکت های غیر فلزی
گسکت هایی که ساختار فلزی یا نیمه فلزی دارند انواع زیر را شامل می شوند:
- گسکت مارپیچی یا اسپیرال وُند
- گسکت رینگی
- گسکت با پوشش فلزی
- گسکت های مارپیچی
این گسکت ها دو لایه هستند. که یک لایه از آن از جنس فولاد ضد زنگ و یک لایه ی پرکننده ی دیگر از جنس آزبست یا تفلون و یا گرافیت دارند. این گسکت ها از ترکیب یک فلز و مواد پرکننده نرم ساخته می شوند و هنگامی که بین دو فلنج قرار می گیرند تأثیر زیادی در آب بندی فضای بین دو فلنج دارند.
گسکت ها ممکن است دارای رینگ داخلی و یا رینگ خارجی باشند. رینگ های داخلی میزان خوردگی فلنج را به حداقل می رسانند و هم چنین از دیگر اجزای آب بندی محافظت می کنند. از رینگ خارجی نیز برای نصب صحیح گسکت استفاده می کنند.
گسکت های مارپیچی به دلیل داشتن مقاومت بالا در عملیات های آب بندی متفاوتی کاربرد دارند. استفاده ی آن ها در بین فلنج های ساده ، فلنج های با سطح برجسته و هم چنین فلنج های زبانه دار و شیاردار کاربرد فراوان دارد. این نوع آب بندها هیچ گونه اثر تخریبی روی سطح فلنج ها نخواهند داشت.
گسکت های با پوشش فلزی
این نوع از آب بندها از جنس آزبست تفلون یا گرافیت هستند و از قسمت زیرین و بالایی با فلز پوشش دهی می شوند. ضخامت این نوع گسکت ها متغیر و منعطف بوده و برای سایزهای مختلف وجود دارد. گسکت های فلزی علاوه بر کاربرد در فلنج های سطح برجسته ، زبانه دار و شیاردار در مبدل های حرارتی نیز استفاده می شوند.
گسکت های لاستیکی
این گسکت ها در لوله کشی مخازن و پروژه های آب کاربرد دارند. اما برای تقویت و استفاده ی طولانی مدت معمولا پوشش فلزی را جایگزین پوشش لاستیکی می کنند.
گسکت ها در انشعاب گیری گرم
گسکت ها در عملیات هات تپ یا همان انشعاب گیری گرم و یا در سایر عملیات هایی نظیر استاپل یا نشت بندی به منظور آب بندی قطعات و یا حلقه های واسطه ی آن ها که معمولا فلنج ها هستند مورد استفاده قرار می گیرند.
برای مثال زمانی که در عملیات انشعاب گیری گرم از اتصالات اسپلیت تی مکانیکی استفاده می کنیم به منظور آب بندی طرفین اتصال از گسکت ها استفاده می کنند. در این حالت پیش از پیچ و مهره کردن دو پد اسپلیت تی گسکت هایی را در هر دو انتهای اتصال مابین لوله و اتصال قرار می دهند. این گسکت ها با توجه به دمای سیال و فشار آن انتخاب می شوند. پس از حصول اطمینان از صحت عملکرد گسکت ها و عدم وجود هرگونه نشتی اسپلیت تی را با پیچ و مهره روی خط لوله محکم می بندند.
فلنج ها نیز از اجزای جدایی ناپذیر عملیات خطوط لوله و بخصوص عملیات انشعاب گیری گرم هستند. در عملیات انشعاب گیری گرم ، هر اتصال دارای یک فلنج ، هر ولو دارای دو فلنج در هر دو سر خود و دستگاه ها تپ نیز در قسمت انتهایی خود دارای یک فلنج است. هم پیشانی قرار دادن این فلنج ها برای توازن سازی اجزای عملیات نیازمند فرایند آب بندی خواهد بود. فرایندی که به کمک گسکت های متناسب با عملیات انجام خواهد شد.
برای آب بندی اجزای عملیات هات تپ ، بین تمامی فلنج ها را با گسکت پر می کنند. پیچ و مهره های فلنج پس از بسته شدن روی گسکت ها فرود آمده و تا جای ممکن آن ها را فشرده می کند تا هیچ گونه درز و خللی برای نشت سیال وجود نداشته باشد.
هم چنین در هنگام بستن اتصالات نشت گیر نظیر کلمپ ها ، اسپلیت اسلیو و یا اسمارت فلنج نیز می بایست از گسکت ها به منظور جلوگیری و رفع نشتی استفاده کرد.
انتخاب گسکت مناسب در عملیات انشعاب گیری گرم
تمامی گسکت ها و موارد کاربرد آن ها که توضیح داده شد نیاز به بررسی و روشن سازی مولفه هایی دارند تا بروز نشتی به صفر برسد.
برای انتخاب یک گسکت مناسب با مراحل عملیات باید موارد زیر را مورد توجه قرار دهیم.
- میزان دمایی که باید گسکت تحمل کند.
- نوع سیال جاری در داخل خط لوله.
- میزان فشاری که گسکت باید تحمل کند.
- نوع فلنج و تعداد پیچ های متصل کننده ی دو فلنج به هم.
- تعداد دفعات استفاده از گسکت
در صورت وجود خلل در سیستم و هم چنین خط لوله ممکن است به گسکت ها آسیب وارد شود. چند نمونه از این اختلالات عبارت از :
- وجود ارتعاشات در خط لوله.
- وجود ضربه ی قوچی ( ضربه ای که به دلیل افزایش و کاهش جریان در خطوط لوله ی تحت فشار به وجود می آید) در لوله.
- قرارگیری و نصب نادرست گسکت.
- قرار گرفتن گسکت در مسیر گرمایش.
- تغییر شکل تدریجی گسکت
- فشار غیر یکنواخت از طرف فلنج های نگدارنده ی گسکت
- پایین بودن قدرت تحمل گسکت
- و پایین بودن قدرت استحکام پیچ های فلنج
بنابراین استفاده از هر گسکت نیازمند بررسی های پیش عملیاتی و هم چنین نصب و جایگذاری درست می باشد.