اتصالات انشعابی یا فیتینگ ها در اجرای عملیات انشعاب گیری از خطوط لوله یا مخازن کاربرد دارد. این اتصالات انشعابی به انواع گوناگونی تقسیم می شوند. هر کدام از این فیتینگ ها کاربرد خاص و مقاومت منحصر به خودشان را دارند که این امر موجب می شود از هر کدام از آن ها برای نیازهای عملیاتی متفاوت استفاده شود.
برای انشعاب گیری از لوله یا مخزن می بایست حفره ای را روی لوله یا مخزن ایجاد کنیم. پیش از آغاز عملیات انشعاب گیری سایز خط لوله و هم چنین سایز لوله ی انشعابی را مشخص می کنند و همان نام را برای عملیات به کار می برند. مثلا عملیات “11×”22 نشان دهنده ی این است که سایز لوله ی اصلی 22 اینچ و سایز لوله ی انشعابی یا فرعی 11 اینچ خواهد بود.
حفره ای که روی خط لوله و یا مخزن ایجاد می شود باید با سایز لوله ی انشعابی هم خوانی داشته باشد تا انشعاب به درستی در جای خود نصب شود.
هات تپ چیست؟
عملیات هات تپ یا همان کار گرم به مجموعه اعمالی اطلاق می شود که در آن بدون قطع کردن جریان درون لوله ی اصلی ، برشی را روی خط لوله ایجاد می کنند. برش ایجاد شده در نهایت حفره ای به دست می آورد که این حفره محل نشست انشعاب جدید خواهد بود.
اما چگونه می توان روی یک لوله ی تحت فشار که درون آن سیال در جریان است برشی به صورت ایمن ایجاد کرد؟
در عملیات هات تپ برای ایجاد حفره روی لوله ی اصلی از اتصالات انشعابی استفاده می شود. نقش اصلی این اتصالات در این است که بستر مناسب را برای ایجاد حفره روی خط لوله ی تحت فشار مهیا سازند. برای بسترسازی مناسب اتصالات انشعابی باید خط لوله را طوری پوشش دهند و یا دربرگیرند تا پس از ایجاد برش سیال درون خط لوله به بیرون نشت نکند. برخی از این اتصالات به صورت سرتاسری دور لوله را پوشش می دهد. برخی دیگر نیز به صورت نیم تنه روی خط لوله می نشینند و بعضی از آن ها به صورت سر به سر و بدون هیچ گونه پوشش دهی خط لوله ، روی آن جوش داده می شوند.
استفاده از هر کدام این اتصالات و انتخاب هر نوع از آن ها به پارامترهایی وابسته است که برخی از آن ها شامل فشار سیال درون خط لوله ، جنس متریال سازنده خط لوله ، میزان مقاومت درخواستی در محل انشعاب و غیره می باشند.
اتصالات انشعابی که در عملیات هات تپ مورد استفاده ی بیش تری قرار می گیرند در چهار گروه دسته بندی می شوند.
- اتصال اسپلیت تی
- اتصال سدل نیپل
- اتصال ولدولت
- و اتصال فول سدل
این اتصالات در مراحل مختلف و در اماکن مختلف ساخته می شوند و سپس روی خط لوله نصب و جوشکاری می شوند. پس از نصب اتصالات انشعابی روی خط لوله قطعات و ابزارهای دیگری به علاوه ی ماشین هات تپ روی آن ها بسته می شود تا عملیات انشعاب گیری گرم آغاز شود.
هر کدام از انواع اتصالات انشعابی از اجزا و زیرمجموعه هایی تشکیل شده اند که پس از نصب ، جوشکاری و مونتاژ روی خط لوله در نهایت موجب این امر می شوند که دستگاه هات تپ بتواند روی لوله ی تحت فشار برشی دایره ای بزند و حفره ای روی لوله بگشاید. پس از ایجاد حفره ، عملیات هات تپ به انتها می رسد و حالا دسترسی ایمن به سیال درون خط لوله با ایجاد این برش هات تپی امکان پذیر خواهد بود.
ساخت اتصالات انشعابی
برای ساخت اتصالات انشعابی نیاز به داده هایی دارند که با استفاده از آن ها بتوانند اندازه ها ، قطر ، استحکام و متریال سازنده ی اتصالات انشعابی را تشخیص دهند. چند نمونه از این داده های اولیه عبارت اند از :
- سایز لوله
- سایز انشعاب
- جنس لوله
- ضخامت لوله
- نوع سیال
- فشار سیال
- دمای سیال
- راستای عملیات
- زاویه ی عملیات
تمامی داده های فوق می توانند در انتخاب نوع اتصالات انشعابی و همچنین طراحی ساخت و نصب آن مؤثر باشند.
پس از دسترسی به داده های اولیه گروه طراحی و مهندسی با استفاده از طراحی ها و اصول فنی نقشه ی اولیه ی ساخت انشعاب را در اختیار گروه سازنده قرار می دهند. گروه سازنده نیز با استفاده از طراحی مذکور انشعاب را در کارگاه ساخته و برای نصب روی خط لوله به منطقه ی عملیاتی می فرستند.
اتصالات انشعابی اسپلیت تی ، سدل نیپل و فول سدل در ساختار خود پدهایی دارند که به عنوان سازه ی تقویتی انشعاب روی خط لوله جوش داده می شود. در نظر داشته باشید که هنگام خروج سیال از خط لوله ی اصلی به خط لوله ی فرعی فشار زیادی متوجه محل انشعاب می شود. بنابراین نقطه ی خروج انشعاب از لوله را باید طوری مستحکم کنند که مانع از تخریب انشعاب در این نقطه شوند. بنابراین با ساخت پدهای سرتاسری یا نیم تنه محل خروج انشعاب از خط لوله را مقاومت بخشی می کنند. پدها و زین ها درست مانند زین اسب که روی اسب گذاشته می شود ، روی خط لوله می نشینند با این تفاوت که پدها لوله را به صورت کمربندی دربرمی گیرند اما زین ها به صورت نیم تنه روی خط لوله سوار می شوند.
تمامی اتصالات انشعابی در هات تپ دارای عضو دیگری به نام نیپل هستند. نیپل ها به شکل استوانه ای اند که از هر دو سر خود باز هستند. یک سمت نیپل به پد یا زین متصل می شود و سر دیگر آن برای بسته شدن عضو بعدی در دسترس قرار می گیرد. نیپل ها گلوگاهی هستند که اجزای برش دستگاه هات تپ از درون آن ها می گذرند و به خط لوله می رسند. سایز یا همان قطر داخلی نیپل باید با قطر لوله ی انشعابی هم خوانی داشته باشد. عضو دیگری که باید تمامی قطعات و سازه ها را به یکدیگر متصل کند و به نوعی واسطه ی اتصال تمامی قطعات نصب شده روی خط لوله باشد فلنج است. فلنج ها قطعاتی هستند که درون خود قطعات آب بندی دیگری را دربرمی گیرند. این قطعات در اشکال و سایزهای مختلفی وجود دارند. در اتصالات انشعابی ، فلنج ها روی نیپل جوشکاری و نصب می شوند تا بتوان کل مجموعه ی اتصال را با کمک آن به فلنج سازه ی بعدی یعنی ولو ( شیر قطع و وصل کننده ی جریان ) وصل نمود.
هر کدام از اتصالات انشعابی در فاکتورهایی نظیر اجزای سازنده ، نوع اتصال روی خط لوله و استحکام بخشی به عملیات انشعاب گیری متفاوت هستند که شرح آن ها را در نوشته های بعدی خواهیم آورد.